Zelzeleden olumsuz etkilenen çocuklar için uzmanlardan ebeveynlere tavsiyeler

Deprem sonrası çocukların verdikleri reaksiyonların yaşa, gelişim seviyesine ve ebeveyn tavırlarına nazaran farklılık gösterdiğini belirten uzmanlar, sağlıklı bir düzgünleşme sürecinin anahtarının çocukların hislerinin anlaşılması ve onlara inançlı bir ortam sağlanması olduğunu ifade ediyor.

Marmara Denizi Silivri açıklarında meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki zelzele ve sonrasında yaşanan artçıların akabinde, birçok çocuk yaşadıkları endişe ve panik nedeniyle konutlarına girmek istemedi.

Ailelerin sarsıntı sonrası çocuklarının yaşadığı kaygıyı nasıl denetim altında tutabileceğine dair tekliflerini aktaran uzmanlar çocukların yaşına uygun bilgiler vermenin, fizikî temasla yanlarında olduklarını hissettirmenin ve günlük tertibi sürdürmenin taşıdığı kıymeti vurguladı.

Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Kısmından Uzm. Dr. Tuncay Sandıkçı çocukların sarsıntı sonrasında verdiği yansıların yaşlarına nazaran değiştiğini söyledi.

Sandıkçı, çocukların bazen yaşlarından küçük davranışlar sergileyerek, müdafaa düzeneği geliştirdiklerini, birinci anda verilen her türlü reaksiyonun olağan olduğunu kaydederek, “Çocuklar, bilhassa küçük yaşlarda ebeveynlerinin tavırlarına nazaran reaksiyon geliştirir.” dedi.

Anne ve babaların da dert seviyelerini gözden geçirmeleri tavsiyesinde bulunan Sandıkçı, şöyle devam etti:

“Kaygılı bir ailenin çocuğunu uygun biçimde teskin edebilmesi güçtür. Bilhassa birinci basamakta çocukların gereksinimi, içlerinden geçen huzursuzluk verici hislerin annesi ve babası tarafından anlaşılması ve anlaşıldığının kendisine tabir edilmesidir. Bir tasa belirtisi görülürse ‘Deprem seni korkutmuş olabilir’, ‘İnsanların birden fazla zelzele anında dehşet hisseder’, ‘Korkunca aklımızdan kalbimizi süratli attıran, karnımızı ağrıtan kanılar geçebilir’, ‘Biliyor musun, ben de çocukken bir keresinde çok korkmuştum’ üzere giriş cümleleriyle çocuğun kendini tabir etmesi sağlanabilir. Bu durumda çocuk sakince dinlenmelidir. Rastgele bir tavsiyeye çabucak başvurmadan hisler olduğu üzere kabul edilmelidir.”

Sandıkçı, çocukların haberlerin en karamsar kısmını alıp onu düşünmeye başlayabileceğini, bu nedenle toplumsal medyaya ve felaket haberlerine daima maruz bırakılmaması gerektiğini anlattı.

Kenetlenme içinde olan ailelerde küçük meselelerin uygun formda tahlile kavuşturulmasının çocuğun dayanıklılığını arttıracağına işaret eden Sandıkçı, cüret, merhamet, adalet üzere faziletleri çocuklara öğreterek ve deneyim ettirerek dayanıklılıklarını arttırmanın aile ve toplumun ödevi olduğunu söyledi.

Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Sebile Aslı Eke ise zelzeleler sonrasında çocuklarda duygusal ve davranışsal değişimlerin görülebileceğini belirtti.

Çocuğun yaşının gelişim seviyesinin, yakın kaybının, aile bağlarının ve evvelki psikiyatrik geçmişinin yansıları belirlemede değerli rol oynadığına dikkati çeken Eke, küçük yaş kümelerinde ebeveynlerden ayrılamama ve yalnız kalamama belirtilerinin sık görüldüğünü, travmatik olaylar sonrasında ağlama, dehşet ve içine kapanma üzere yansıların olağan olduğunu lisana getirdi.

Çocuklardaki travmatik tesirlerin uzun vadede iz bırakıp bırakmadığının anlaşılması için ailelerin birtakım belirtilere dikkat etmesi gerektiğini belirten Eke, şunları kaydetti:

“Korku, içe kapanma, uyku ve iştah sorunları, kabus görme, sarsıntı anını gün içinde tekrar yaşantılama, hislerini denetim etmekte zorlanma (aniden sonlanma, öfkesini denetim edememe, ağlama gibi), tıbbi bir nedenle açıklanamayan baş ve karın ağrısı üzere bedensel yakınmalar, dikkat sorunları, ‘Yeniden zelzele olacak mı?’ diye endişelenme, şiddetli depresif belirtiler, ümitsizlik ve kendisine ziyan verme niyetleri üzere belirtilere dikkat edilmelidir. Bu belirtiler, birinci haftalarda azalmazsa, şiddeti artarak devam ederse, 4 haftadan uzun sürerse ve çocuğun fonksiyonelliğini etkilemeye başlarsa kesinlikle bir çocuk ve ergen psikiyatristine başvurmaları gerekmektedir. “

Klinik psikolog Ayşe Topak da bebeklik devrindeki çocukların zelzelesi anlamlandıramadıklarını lakin bakım veren kişinin gerilimini hissedebildiklerini söyledi.

Bu periyotta huzursuzluk, uyku ve beslenme problemleri, çok ağlama üzere belirtiler görülebileceğini aktaran Topak, “Okul öncesi devirdeki çocuklar, hayal ile gerçeği ayırt etmekte zorlandıkları için sarsıntısı örneğin bir canavar üzere somutlaştırabilirler. Alt ıslatma, parmak emme, yalnız kalamama üzere gerileme davranışları sık görülür.” dedi.

İlkokula giden çocukların olayın gerçekliğini kavrayabildiklerini ve tehlikenin farkında olduklarını belirten Topak, şöyle devam etti:

“Onların dert seviyesini artırabilir. Daima sarsıntı hakkında konuşma isteği, dikkat, odaklanma problemleri, somatik yakınmalar olan karın ağrısı ve baş ağrısı yaşanabilir. Ergenler de sarsıntısı mantıksal olarak kavrarlar. Telaş, gelecekle ilgili karamsarlık, öfke patlamaları ya da içe kapanma hali görülebilir. Her yaş kümesi için en değerli faktör, çocuğun etrafından aldığı dayanak seviyesidir. Ailenin tavrı, çocuğun duygusal regülasyonunu direkt tesirler.”

Klinik psikolog Topak, çocukların deprem sonrasında bir müddetliğine uyku sisteminin bozulması, daha çok sarılma muhtaçlığı, yalnız kalmak istememek, sarsıntı hakkında tekrar tekrar konuşmak ya da oyunlarında zelzelesi canlandırmak üzere davranışların kısa vadede olağan olabileceğini kaydetti.

Öğrencilerin dikkat, motivasyon ve öğrenme marifetinin travmadan etkilenebileceğini aktaran Topak, medya okuryazarlığının da bu sürecin bir modülü olduğunu kelamlarına ekledi.